افغانستان از نگاه یک خبرنگار ابرانی
افغانستان اقلیمی با دو سلطان
دولت یازدهم می‌تواند سالهای از دست رفته برای حضور موثر و فعال در عرصه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به ویژه در بازسازی افغانستان را بار دیگر به دست آورد؟
به گزارش خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان هفته گذشته در یک سفر یک روزه به افغانستان رفت و پیام حسن روحانی به رییس‌جمهور این کشور حاوی دعوت از وی برای سفر به ایران را تقدیم وی کرد.
برخی کارشناسان معتقدند که مشغول شدن ایران به موضوع هسته‌ای خواسته یا ناخواسته، کشور را از بسیاری فرصت‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، امنیتی در سطح منطقه دور کرده است. دولت یازدهم با وجود تنش در روابط ایران و برخی کشورهای همسایه و غفلت از تعمیق روابط با برخی دیگر از همسایگان در سالهای گذشته، برداشتن گام‌های موثر و بلند در رفع این مشکلات و موانع را آغاز کرده است. با این حال سرعت تحولات سیاسی، اقتصادی و امنیتی در منطقه و جهان آنقدر زیاد است که در کمتر از دو سال گذشته که ایران بیشترین انرژی و توان دیپلماتیک و سیاسی خود را خواسته یا ناخواسته صرف مذاکرات هسته‌ای کرده است، کشورهای مختلف در همسایگی‌مان به سرعت برنامه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی‌شان را پیش برده‌اند؛ یکی از این کشورها افغانستان، همسایه شرقی ایران است.
افغانستان در سال 2014 یکی از مهم‌ترین مقاطع تاریخ جدید خود را تجربه و از سر گذراند؛ برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری برای دومین بار با تکیه بر توان اداری، امنیت داخلی و اعلام خروج نیروهای خارجی از این کشور بعد از سیزده سال اشغال.
برخی کارشناسان بر این نظرند که با شروع خروج نیروهای خارجی از افغانستان یکی از بهانه‌ها و شروط طالبان برای گفت‌وگو با دولت و ستیز با آن کاسته می‌شود، با این حال هنوز شروطی از جمله تغییر قانون اساسی، در اختیار گرفتن سه وزارت‌خانه و سه ولایت افغانستان و خارج شدن نام طالبان از لیست سیاه دولت را مطرح می‌کنند. در عین حال این روند حاکی از تمایل طالبان برای وارد شدن در قدرت است که دیر یا زود آنها نیز باید الزامات آن را بپذیرند.
دو سلطان در یک اقلیم
می‌گویند ده درویش بر گلیمی بخسبند و دو سلطان در اقلیمی نگنجند، اما در افغانستان می‌گنجد. انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان به عنوان دومین تجربه دموکراتیک پس از اشغال این کشور در سال 2001 یکی از عجیب‌ترین نتایج را به دست داد که در عین ناباوری نیز عملیاتی گشته است. به گفته برخی کارشناسان انتخاب دو رییس برای یک دولت؛ یکی با عنوان رییس‌جمهور و دیگری رییس اجرایی دولت، در عین حال که افغانستان را با چالش داخلی در آینده تهدید می‌کند، می‌تواند به وحدت میان مردم و دولت و اقوام مختلف در این کشور نیز کمک کند.
برخی ناظران که از نزدیک در جریان تحولات افغانستان هستند، معتقدند به دلیل تعدد اقوام و مذاهب در افغانستان، وحدت در میان آنها و تشکیل دولتی واحد همواره با دشواری رو به رو بوده است از این رو اگر نیاز باشد 10 رییس‌جمهور بر سر کار باشند،چنانچه به آرامش و امنیت افغانستان منجر شود، قابل پذیرش است.
پرچم‌های چین در خیابان‌های کابل
افغانستان بعد از اشغال یا افغانستان بعد از 2014، در اولین گام برای توسعه روابط به شرق دور رفت و رییس‌جمهور غنی‌احمد‌زی در اولین سفر خارجی خود راهی چین شد. انتخابی که از همان ابتدا روشن بود بیشتر از هر کشوری در دنیا با مخالفت پاکستان رو به رو می‌شود. با این حال دولت جدید با قدرت در این راه گام نهاد و علاوه بر این بر روابطش با هند نیز تاکید دارد. امروز یکی از مهم‌ترین کشورهای فعال در روند اقتصادی، تجاری و بازسازی افغانستان چین و هند هستند و بعد از آن ترکیه. پرچم‌های چین و افغانستان در یکی از مهم‌ترین و مرکزی‌ترین خیابان‌های کابل به مناسبت شصتمین سالگرد تاسیس روابط سیاسی دو کشور در عین حال که تعجب برانگیز است اما گویای این واقعیت است که افغانستان بر روی یکی از بی حاشیه‌ترین قدرت‌های امروز و آینده دنیا به طور جدی سرمایه‌گذاری کرده است. اما روی دیگر این واقعیت برای ایران جدای از روابط دو کشور که به طور طبیعی وجود دارد، این است که نقش ایران در بازار آینده افغانستان به بخش‌هایی خاص محدود خواهد شد؛ اگر زمان را بیشتر از این از دست ندهیم.
سفر وزیر خارجه ایران به افغانستان در یک روز بارانی و هم‌زمان با معرفی کابینه پیشنهادی دولت به مجلس این کشور پس از چهار ماه همراه بود. افغانستان مثل همسایه خود ایران، زمستانی بی‌باران و برف را پشت سر می‌گذارد.
ظریف پس از ورود به کابل با نماینده سازمان ملل در امور افغانستان در محل سفارت ایران در کابل دیدار و سپس راهی دفتر عبدالله عبدالله رییس اجرایی دولت شد.
عبدالله اکنون در عمارتی به نسبت بزرگ و نوساز ساکن است که ظاهرا قرار بوده در اختیار حامد کرزی برای روزهای بعد از ریاست‌جمهوری قرار گیرد، اما بعد از انتخاب عبدالله به عنوان رییس اجرایی دولت، این عمارت در اختیار وی قرار می‌گیرد و کرزی به ساختمانی دیگر می‌رود.
داعش، نگرانی جدید ایران و افغانستان
علاوه بر مسایل دوجانبه تاریخی میان ایران و افغانستان که در هر دیدار مقامات دو کشور از جمله دخالت‌های خارجی، مواد مخدر، پناهندگان، ترانزیت مرور و بررسی می‌شود، مساله حضور داعش در برخی از شهرهای افغانستان را نیز باید افزود که از نگرانی مشترک و جدید دو کشور است.
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های دولت و مردم افغانستان در چند ماه اخیر بروز نشانه‌هایی از حضور و فعالیت نیروهای داعش و برافراشته شدن پرچم این گروه تروریستی در برخی شهرهای افغانستان از جمله هرات، فراه و هلمند است که اخبار و گزارش این تحولات به دست مقامات ایرانی نیز رسیده و نگرانی‌های جدی را ایجاد کرده است. برخی‌ها در دولت مرکزی معتقدند که افراد و حرکات‌های منتسب به داعش اقداماتی است که از سوی نیروهای طالبان صورت می‌گیرد اما برخی دیگر معتقدند که نمایندگانی از داعش با بخشی از طالبان ناراضی در شرایط فعلی توافقاتی برای همکاری، فعالیت و سربازگیری داشته‌اند.
به گفته مقامات ایرانی مطلع و نزدیک به تحولات افغانستان، دیدگاه دوم در یکی دو هفته اخیر بیشتر به واقعیت نزدیک شده است.
در عین حال، تاکنون طالبان پاکستان با داعش اعلام بیعت کرده است، اما هنوز موضع‌گیری مشخصی از سوی طالبان افغانستان در این‌باره اعلام نشده است.
به گزارش ایسنا، کابل همان‌طور که قبلا در کتاب‌ها و اینترنت خوانده بودم در میان دره‌ای بزرگ قرار گرفته است؛ دره‌ای به قدمت پنج هزار سال. خانه‌های قدیمی که به نظر آجری و کاه گلی می‌آید بر بلندی‌های اطراف و شیب دره به شکلی تو در تو و پلکانی قرار گرفته‌اند. خیابانی دو طرفه اما باریک با پیاده‌روی کم عرض که تردد مردم در آن هراز گاهی به خاطر وجود موانع امنیتی مقابل برخی ساختمان‌ها مختل می‌شود، ما را از فرودگاه "حامد کرزی" تا سفارت جمهوری اسلامی ایران در مرکز شهر می‌آورد. مراکز اداری و سیاسی و سفارت‌خانه‌ها با بلوک‌های سیمانی که ارتفاعشان حدود سه متر است مراقبت می‌شود و در مقابل و پشت بام هر یک از این ساختمان‌ها ماموران امنیتی با اسلحه و بعضا تیربار مستقر هستند. عکس‌برداری در تمامی نقاط شهر ممنوع است و از سوی مسوولان سفارت نسبت به هر نوع عکس بردای به خبرنگاران هشدار داده می‌شود. با این حال افغانستان با توجه به تحولاتی که در آن در حال روی دادن است سرزمینی بکر برای خبرنگاران و عکاسان است و کمتر خبرنگاری است که به کابل بیاید و بدون تلاش برای ثبت لحظه‌ای از رویدادهای این شهر آنجا را ترک کند.
مرکز خرید و فست فود در کابل
اطراف خیابان را مغازه‌ها و ساختمان‌های اداری و سیاسی اشغال کرده‌اند. یک بیمارستان و بانک بزرگ بیش از سایر ساختمان‌های غیر اداری توجهم را جلب می‌کند. دیدن مراکز خرید و تجاری در کابل آن هم در بخش قدیمی شهر، خالی از لطف نیست. این مراکز و رفت و آمد در آن توسط ماموران امنیتی محافظت می‌شود.
در بازدید کوتاه ما از کابل حضور زنان با پوشش سنتی کمتر و با پوشش امروزی که بسیار شبیه پوشش زنان ایرانی (مانتو و شال) است قابل توجه بود. زنانی که بدون حضور مردان برای خرید به مرکز خرید (داود زی) آمده بودند. وجود کافی شاپ و رستوران در طبقه همکف این مرکز، حضور برندهای خارجی در کنار اجناس چینی، ترک و ایرانی قابل توجه بود.
احساس هم‌زبانی و فرهنگ‌های مشترک حتی در تکه‌کلام‌ها، احساسی است که از برخورد با یک پناهجوی افغان در ایران کمتر آن را درک می‌کنیم. میهمان‌نوازی و تعارف از خصلت‌های مشترک میان ما و افغان‌هاست، آنجا که در هر مغازه و بوتیک از میهمانان تهرانی‌شان به گرمی و عطر چای سبز و کلام دل‌نشین "مهربانی" (همان بفرمایید خودمان) استقبال می‌کنند.
گزارش از خبرنگار ایسنا: زهرا اصغری
مسعود بازرگان