بحران یمن؛ حوثی‌ها کیستند؟
یمن با شدیدترین بحرانش در سال‌های اخیر مواجه است و شورشیان حوثی بر نواحی بزرگی از کشور، از جمله پایتخت صنعا، تسلط پیدا کرده‌اند؛ از اقتدار دولت کاسته شده و نیروهای نظامی هم یکپارچگی خود را از دست داده‌اند.
این بحران برنامه پیشنهادی سازمان ملل برای گذار به دموکراسی را که در پی استعفای اجباری علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور سابق، در سال ۲۰۱۱ آغاز شده بود به خطر انداخته است.
دلیل بی‌ثباتی یمن چیست؟
یمن در سال‌های اخیر شاهد درگیری‌های خشونت‌باری بوده که ریشه آن‌ها را باید عمدتا در نابرابری در تقسیم قدرت و دسترسی به منابع جستجو کرد.
در این مدت، دولت در شش دوره با حوثی‌ها در نواحی شمالی کشور درگیر شده؛ ناآرامی‌های جدایی‌طلبانه جنوب کشور را فرا گرفته؛ گروه القاعده در شبه جزیره عربستان دست به حمله‌های متعدد زده؛ بین دسته‌های مختلف قبایل و نیروهای نظامی بر سر قدرت درگیری پیش آمده؛ و اعتراضات جوانان و فعالان دموکراسی‌خواه در نهایت موفق شد آقای صالح را وادار کند تا قدرت را با وجود فشارهای حامیانش به معاون خود یعنی عبدربه منصور هادی واگذار کند.
بی‌ثباتی و جابه‌جایی جمعیتی حاصل از آن، در کنار ضعف دولت، فساد، نقصان منابع و زیرساخت‌های ناکافی از دلایل عدم توسعه فقیرترین کشور خاورمیانه بوده‌اند.
تخمین زده می‌شود که حدود ۱۰ میلیون یمنی به دلیل بیکاری، گرانی مواد غذایی و خدمات اجتماعی محدود از ناامنی غذایی رنج می‌برند.
حوثی‌ها چه می‌خواهند؟
حوثی‌ها، که به فرقه زیدیه مذهب تشیع تعلق دارند، اعضای یک گروه شورشی اند که با نام انصارالله هم شناخته می‌شود. زیدیان اندکی بیش از ۳۰٪ جمعیت یمن را تشکیل می‌دهند و به مدت ۱۰۰۰ سال و تا سال ۱۹۶۲ در قالب یک امامت بر نواحی شمالی یمن حکمرانی می‌کردند.
حوثی‌ها نام خود را از حسین بدرالدین حوثی می‌گیرند. او رهبری گروه را در جریان اولین قیام در سال ۲۰۰۴ بر عهده داشت. خواسته آن‌ها خودمختاری بیشتر بود برای مرکز اصلی خود در استان صعده و محافظت از رسوم فرهنگی و مذهب زیدیه در برابر آن‌چه نفوذ اسلام‌گرایان سنی می‌خواندند.
بعد از کشته شدن حوثی توسط ارتش یمن در اواخر سال ۲۰۰۴، خانواده او مطالبات را ادامه دادند و پنج قیام دیگر را تا امضای قرارداد آتش‌بس با دولت در سال ۲۰۱۱ رهبری کردند.
در سال ۲۰۱۱، حوثی‌ها هم به اعتراضات علیه آقای صالح پیوستند و با استفاده از خلاء قدرت تسلط خود بر استان صعده و استان هم‌جوار آن یعنی عمران را افزایش دادند.
آن‌ها متعاقبا در "کنفرانس گفتگوی ملی" شرکت کردند. در خاتمه این کنفرانس در فوریه ۲۰۱۴، آقای هادی، رئیس‌جمهور، اعلام کرد که یمن قرار است طبق برنامه به شش منطقه فدرال تقسیم شود.
در ماه ژوئیه، حوثی‌ها توانستند در جریان یک سری درگیری قبایل و گروه‌های مسلح استان عمران را شکست دهند که از طرف بزرگترین حزب اسلام‌گرای کشور، یعنی حزب اصلاح، حمایت می‌شدند.
حوثی‌ها ادعا می‌کنند که مقبولیتشان نزد یمنی‌ها به این دلیل است که مردم از حزب اصلاح و سیطره افراد نزدیک به رژیم سابق، از جمله خاندان صالح و احمر، بر دولت انتقالی خسته و ناامید شده‌اند.
دلیل عمیق‌تر شدن بحران چه بود؟
پیروزی‌های نظامی در شمال کشور، حوثی‌ها را چنان جسور کرد که عبدالمالک حوثی، رهبر آن‌ها، در ماه اوت از آقای هادی خواست که برنامه حذف یارانه‌ها را که به فقرا ضربه زده بود متوقف کند و دولتی را جایگزین دولت "فاسد" فعلی کند که به شکل بهتری گروه‌های سیاسی مختلف را منعکس کند.
سپس هزاران نفر از حامیان حوثی‌ها – چه شیعه و چه سنی – در برابر ساختمان‌های دولتی صنعا دست به تحصن زدند و راه ارتباطی اصلی آن با فرودگاه را بستند.
آقای هادی، در روز ۲ سپتامبر و به امید پایان دادن به بن‌بست سیاسی، با درخواست برکناری دولتش موافقت کرد و قول داد که قیمت سوخت را ۳۰٪ کاهش دهد. ولی حوثی‌ها این پیشنهاد را ناکافی دانستند و آن را رد کردند.
یک هفته بعد، کشته شدن تعدادی از حامیان حوثی‌ها در صنعا توسط نیروهای امنیتی باعث عمیق‌تر شدن بحران شد.
در اواسط سپتامبر پایتخت شاهد چندین روز درگیری شدید بین حوثی‌ها و ارتش بود. در جریان این درگیری‌ها شورشیان توانستند ساختمان‌های دولتی و ستاد فرماندهی لشگر سرتیپ علی محسن احمر، اسلام‌گرای سنی، را تصرف کنند؛ سرتیپ احمر در بین سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۰ فرمانده نیروهای دولتی درگیر با حوثی‌ها بود و بعضی از نفرات اصلی حزب اصلاح به خانواده او تعلق دارند.
در روز ۲۰ سپتامبر و در حالی که بر تعداد کشته‌ها افزوده می‌شد، جمال بنعمر، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور یمن، اعلام کرد که دولت با حوثی‌ها به توافق رسیده است. فردای آن روز محمد باسندوه، نخست‌وزیر، استعفای خود را اعلام کرد تا به ایجاد اجماع در سایه این توافق کمک کرده باشد.
در این بین اعضای حزب اصلاح از فشارهای احتمالی حوثی‌ها بر خود ابراز نگرانی کردند. به باور آن‌ها هدف نهایی حوثی‌ها برقراری مجدد امامت زیدیان است.
___________________________________________________________________
مفاد قرارداد صلح چه بود؟
قرار شد شورشیان در ازای پذیرفته شدن خواسته‌هایشان از صنعا خارج شوند. این خواسته‌ها از این قرار بود: پرداخت مجدد یارانه برای سوخت، تشکیل یک "دولت تکنوکرات ملی" جدید، انتصاب مشاوران رئیس‌جمهور از طرف حوثی‌ها و جدایی‌طلبان جنوبی و اجرای سیاست‌های توافقی در جریان "کنفرانس گفتگوی ملی".
ولی نمایندگان حوثی از امضای "پیوست امنیتی" این توافق سر باز زدند. بر اساس این پیوست، آن‌ها باید ظرف ۴۵ روز پایتخت و دیگر شهرهای شمالی را ترک می‌کردند و اسلحه‌های خود را تحویل مقامات می‌دادند.
با گذشت چهار ماه از آن زمان شورشیان مسلح هنوز در خیابان‌های صنعا گشت می‌زنند. حوثی‌ها مقامات دولتی را خلع کرده‌اند و خواستار در دست گرفتن وزارت‌خانه‌ها شده‌اند. آن‌ها می‌گویند این اقدامات برای اصلاح نظام سیاسی فاسد الزامی است.
شورشیان در عین حال وارد مناطق مرکزی و غربی عمدتا سنی‌نشین کشور هم شده‌اند که به بروز درگیری با پیکارجویان جهادی القاعده در شبه جزیره عربستان منجر شده است.
____________________________________________________________________
چه چیز به ناآرامی‌های اخیر دامن زده؟
۱۹ ژانویه بود که جنگجویان حوثی و سربازان ارتش در اطراف کاخ ریاست‌جمهوری صنعا با یکدیگر درگیر شدند. با این‌که شورشیان با دولت به آتش‌بس رسیدند ولی تنها یک روز بعد به کاخ ریاست‌جمهوری یورش بردند و خانه شخصی آقای هادی را گلوله‌باران کردند.
عبدالمالک حوثی در یک سخنرانی تلویزیونی که در روز ۲۰ ژانویه پخش شد به شدت از رئیس‌جمهور و اطرافیانش انتقاد کرد و گفت آن‌ها با اجرا نکردن توافق‌های سیاسی آینده یمن را تیره کرده اند.
آقای حوثی هشدار داد که اگر آقای هادی از این کار سر باز بزند، "تصمیم لازم را خواهیم گرفت". مهم‌ترین خواسته او ایجاد تغییر در کمیسیون بازنگری در قانون اساسی جدید و افزایش تعداد نمایندگان حوثی در آن بود.
با این‌که شورشیان در "کنفرانس گفتگوی ملی" که به انتشار پیش‌نویس منشور ایجاد کشوری فدرال منتهی شد حضور داشتند ولی حالا این پیش‌نویس را رد کرده‌اند.
در قدم بعد، حوثی‌ها احمد عوض بن مبارک، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، را در ۱۷ ژانویه به گروگان گرفتند؛ او قرار بود در جلسه‌ای که برای بحث بر سر پیش‌نویس ترتیب داده شده بود شرکت کند. حوثی‌ها مدعی بودند که هم در متن و هم در برنامه دولت برای تبدیل این پیش‌نویس به قانون "کاستی‌هایی" کشف کرده‌اند.
آقای هادی در عین حال رئیس‌جمهور سابق را به سنگ‌اندازی در راه گذار یمن به دموکراس متهم کرده است. او، از وقتی که در سال ۲۰۱۲ به مقام ریاست‌جمهوری رسید، تلاش کرده با برکناری حامیان آقای صالح از مقام‌های دولتی و ارتشی از نفوذ او بکاهد.
از طرف دیگر، آمریکا آقای صالح را متهم کرده که از اشغال صنعا توسط شورشیان حوثی حمایت می‌کند تا "هم دولت مرکزی را بی‌اعتبار کند و هم با ایجاد بی‌ثباتی شرایط را برای کودتا آماده کند".
شورای امنیت سازمان ملل در ماه نوامبر او و دو نفر از رهبران حوثی‌ها را به دلیل برهم زدن ثبات و آرامش یمن و اخلال در روند سیاسی تحریم کرد. در ماه‌های اخیر، حامیان آقای صالح خواستار شرکت احمد، پسر بزرگ او، در انتخابات ریاست‌جمهوری بوده‌اند.
ایران هم که قدرت منطقه‌ای شیعه محسوب می‌شود متهم شده است که از حوثی‌ها با پول و اسلحه حمایت می‌کند؛ اتهامی که از جانب هر دو طرف رد شده است.
______________________________________________________________
اهمیت وقایع یمن در چیست؟
موقعیت استراتژیک یمن در همسایگی عربستان سعودی، یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت، و نزدیکی آن به خطوط کشتیرانی در خلیج عدن، به معنی اهمیت ثبات این کشور برای ایالات متحده و متحدان عرب آن در خلیج فارس است.
همچنین پایگاه یکی از فعال‌ترین شاخه‌های القاعده در منطقه در این کشور است و آمریکا مدت‌ها است که دارد با ترکیبی از حمله‌های هواپیمای بدون سرنشین و کمک به تدابیر امنیتی و ضدتروریستی منطقه‌ای با آن می‌جنگد.
پیشروی حوثی‌ها می‌تواند تنش‌های مذهبی و سیاسی منطقه را تشدید کند. عربستان سعودی، قدرت اصلی سنی در منطقه، معتقد است که شورشیان از طرف ایران، رقیب اصلی شیعه در منطقه، حمایت مالی، نظامی و سیاسی می‌شوند؛ اتهامی که هم از جانب ایران و هم از جانب شورشیان رد شده است.
برگرفته شده از سایت بی بی سی فارسی.
